Vipassana of inzichtmeditatie is een techniek die beschreven wordt in de satipatthana sutra, welke teruggaat tot Boeddha, 2500 jaar geleden. Hierin worden nauwkeurige aanwijzingen gegeven welke weg er gegaan kan worden om het bewustzijn te ‘zuiveren’ door middel van de ‘juiste aandacht’. Hierbij worden onze zintuiglijke gewaarwordingen en onze emotionele reacties daarop met gepaste afstand beschouwd. Dit is niet om de emoties te onderdrukken, maar om deze van nabij te kunnen observeren zonder er door meegesleurd te worden.
Vipassana meditatie werd in de loop van de eeuwen vooral beoefend binnen het Theravada Boeddhisme door monniken in Zuid-oost Azië (Birma, Thailand, Sri Lanka). In de jaren vijftig werd vipassanameditatie voor leken toegankelijk gemaakt door o.a. de Birmese leraar en monnik Mahasi Sayadaw. Westerlingen zoals Joseph Goldstein, Jack Kornfield en Sharon Salzberg reisden naar Birma en Thailand. Zij kwamen terug om meditatiecentra op te zetten en les te geven. Ook werden Birmese en Thaise monniken uitgenodigd om in het westen les te geven. Vipassanameditatie was tot voor kort minder bekend dan Zen en het Tibetaans boeddhisme. Inmiddels zijn er vele mogelijkheden om deze vorm van meditatie in Nederland te beoefenen in de vorm van introductie cursussen en doorgaande groepen. Er worden korte en langere retraites georganiseerd, variërend van 4 tot 21 dagen.
De beoefening van deze meditatie is van grote waarde gebleken voor mensen die hun leven willen verdiepen, hun zelfkennis willen vergroten, maar bovenal een levenshouding willen ontwikkelen die zich kenmerkt door een wakkere aanwezigheid, liefdevolle vriendelijkheid en een kalme geest. Vipassana wordt al 25 jaar toegepast in de geestelijke gezondheidszorg, met name door het pionierswerk van de Amerikaan J. Kabat-Zinn. Deze toepassingen vinden nu hun intrede in Nederland, o.a. in het Radboud Ziekenhuis bij de afdeling psychiatrie.
